Servische helden op een voetstuk

Anti-NAVO-graffiti en muurschildering als eerbetoon aan de overleden Russische vrijwilliger Albert Andijev die in 1999 naar Servië kwam om mee te vechten in Kosovo. Hij verloor bij de gevechten een oog, trouwde een Servische vrouw en bleef hier wonen. Hij overleed in 2021 en werd met militaire eer begraven. Foto: Joyce van Belkom

Wie in Belgrado over straat loopt, kan er moeilijk omheen: de ‘helden van Servië’, op muren, shirts, op sokkels. Van schurken uit de oorlog tot bevriende dictators.

De basis voor deze verering is deels geworteld in een lange voorgeschiedenis van oorlogen en conflicten. Ook religie speelt een rol: Servië is overwegend orthodox-christelijk. Binnen die traditie worden heiligen en martelaren niet zelden vereerd.
Het orthodoxe geloof speelt ook een rol in de Slavische broederschap tussen Rusland en Servië, al eeuwen bondgenoten. Ook geopolitiek en economisch speelt deze ‘vriendschap’ een grote rol. Beide landen doen van oudsher veel zaken met elkaar en Rusland staat garant voor politieke steun, bijvoorbeeld door zich uit te spreken tegen de onafhankelijkheid van Kosovo, waar de spanningen in het grensgebied weer oplopen.

Servië steunde op haar beurt Rusland door niet in te stemmen met sancties voor de oorlog in Oekraïne. Sinds de invasie in Oekraïne zijn zo’n 200.000 Russen naar Servië vertrokken, een van de weinige landen waarvoor ze geen visum nodig hebben. Servië is in Europa samen met Turkije nog het enige land met een luchtverbinding naar Rusland. Het land zit ondertussen wel in een spagaat, omdat het kandidaat-lid van de Europese Unie is.

De heldenvereringen worden ook nu weer ingezet als politiek instrument om de publieke opinie te beïnvloeden en nationalistische sentimenten aan te wakkeren.

Lang niet iedereen is het eens met deze uitingen: veel leuzen en afbeeldingen in Belgrado zijn overgekladderd.