Meisje op de markt in Almaty. Uit deze regio is de grote oerversie van onze appel afkomstig, naar die appel is de stad vernoemd. Foto: Joyce van Belkom
In een paar uur van tropische hitte naar sneeuw. Het kan in het fraai gelegen Almaty, de mondaine, oude hoofdstad van Kazachstan. In de buurt ligt ook een wonderlijke ‘Grand Canyon’.
Door Dieter van den Bergh
(Almaty juli 2015) Menig Hollands sportliefhebber krijgt kippenvel bij de naam ‘Medeo’. Ooit werden op deze schaatsbaan bij Almaty vele wereldrecords aan flarden gereden, mede door de gunstige ligging op 1691 meter.
Sneeuw, bittere kou en andere ontberingen zijn beelden die opdoemen bij Alma-Ata, sinds de onafhankelijkheid van Kazachstan in 1991 Almaty genoemd. Maar de Centraal-Aziatische metropool, op de Zijderoute tussen Moskou en Peking, heeft buiten het winterseizoen een heel ander gezicht.
In de voormalige hoofdstad, op zo’n 800 meter hoogte, is het vandaag tropisch warm. We pakken stadsbus 12 naar Medeo en rekenen 80 tenge – twintig cent – af bij de chauffeur. In de heuvels rond Medeo is het overweldigend groen en koel. De kans dat hier binnenkort nog serieus geschaatst wordt is klein: de Winterspelen van 2022 werden voor de neus van de Kazachen weggekaapt door Peking.
Kazachse toerist poseert met een steppearend (het nationale dier van Kazachstan) in het skidorp Shymbulak. Foto: Joyce van Belkom
Medeo is een ideale uitvalsbasis voor de uitgestrekte bergketen Tien Shan, het ‘Hemelse Gebergte’, dat zijn naam eer aan doet. We nemen de gondel naar skidorp Chimbulak, op 2260 meter. Hier waan je je in de Zwitserse Alpen, maar dan aangenaam warm en alleen met Kazachse toeristen. Twee gondelhaltes verder bereiken het begin van Talgar Pass, bijna in de sneeuw op 3200 meter. Verder omhoog klimmen kan, tot boven de 4000 meter, maar hemd en korte broek blijken wat optimistisch. Terug in Chimbulak boeken we een kamer in een (leeg) skihotel, eten sjasliek onder het wakend oog van Lenin, buiken uit in het buitenzwembad.
Meisje in metrostation in Almaty. Foto: Joyce van Belkom
Jongen in de metro in Almaty. Foto: Joyce van Belkom
Meisje op straat in Almaty. Foto: Joyce van Belkom
De volgende ochtend wagen we ons ingepakt weer aan de klim en worden als snel voorbij gelopen door hele Kazachse families. Dus hoe onverantwoord kan het zijn? Behoorlijk, zo blijkt, stenen schuiven vervaarlijk onder onze voeten. Met de nodige pijn en moeite bereiken we de Bogdanovich-gletsjer, op 3400 meter. Ervaren klimmers hiken hier verder, bijvoorbeeld richting Kirgizië. Wij besluiten om toch maar terug te keren.
Borat & Bentleys
Armoede en morsige, wodka lurkende rauwdouwers: nog meer beelden die, mede dankzij ‘Borat’, opdoemen van Kazachstan. Niets van dat alles in Almaty. De stedelingen zijn timide en hoffelijk, de stad welvarend en prijzig, al zijn ‘eerste levensbehoeften’ als brood, drank, rookwaar en openbaar vervoer er net als in veel andere oud-Sovjetstaten spotgoedkoop.
Rafelranden moet je goed zoeken in deze opgeruimde metropool met 1,7 miljoen inwoners. Sloppenwijken, dronkaards of junks, we zien ze niet. Wel oliebaronnen met Bentleys en bodyguards, en hippe jongeren. De straten worden continue gekuist, ook onwelgevallige types worden mee opgeveegd, zo lijkt het. Rinat, eigenaar van ons appartement: “Hobo’s genoeg hoor, maar die worden hier netjes opgeborgen, want ze verpesten het mooie plaatje. Dronkaards zijn een schande in Kazachse families. Voor ons Russen maakt het niets uit, haha.” Steeds meer Russen trekken weg uit het ‘Aziatische’ Kazachstan. Zij die er nog wonen leven vrijwel gescheiden van de Kazachen.
Bij de Centrale Moskee, de grootste van de twintig moskeeën in de stad waar men een milde islam belijdt, treffen we toch wat heimelijk bedelende outcasts, net als in het Panfilovpark, met z’n groteske monumenten een geliefd decor voor bruidsreportages. Parel van het park is de orthodoxe Zenkov-kathedraal, een van de grootste houten gebouwen ter wereld.
Meisje in een winkelstraat in Almaty, Kazachstan. Foto: Joyce van Belkom
Sovjet-nostalgie
Een andere trekpleister is Kok-Tobe, een heuvel met pretpark en kabelbaan en het beste uitzicht over de Big Apple, de vertaling van ‘Almaty’: de ‘oerappel’ zou uit deze contreien stammen. Van de oude Big Apple bleef weinig over na een aardbeving in 1887. Wel kun je er nog naar hartenlust (betonnen) Sovjet-grandeur snuiven zoals op het Brezjnevplein (nu Republic Square), nog steeds decor van militaire parades, of de granieten standbeelden van vrouwen in Rode Leger-uniform bij het oude parlement.
Ook nostalgisch: baden in de traditionele banya Arasan. Wie niet helemaal naakt is, wordt subiet terecht gewezen door baboesjka’s. Ineens zin in standbeelden van Lenin? Kan, maar die zijn wel verbannen naar buitenwijken, waar ook andere, even wat minder populaire staatslieden terecht zijn gekomen.
Meisje op straat in Almaty. Foto: Joyce van Belkom
Ook de huidige machthebbers zijn niet vies van een staaltje stalinistische architectuur, getuige het tamelijk megalomane Park van de Eerste President. Die Eerste President is natuurlijk nog steeds Nursultan Nazarbayev, een verder bescheiden ‘dictator’, want in het straatbeeld opvallend afwezig. Net als de sterke arm, trouwens. “Daar gebeurt helemaal niks”, had de Nederlandse consul ons al toevertrouwd. “Als je ergens veilig bent, is het in Kazachstan.” Mocht er toch iets zijn, dan hoefden we hem maar te bellen en alles kwam goed.
Die consul is overigens Rini Wagtmans, legendarisch oud-wielrenner uit het Brabantse St. Willebrord, alwaar hij zijn consulaat leidt en zich soms vol trots in traditioneel Kazachse outfit hijst.
Kazachs gezin loopt door de De Vallei van de Kastelen, een 4 kilometer lange route door de Charyn Canyon in Kazachstan. De Canyon geldt als het kleine broertje van de Grand Canyon en is in totaal 80 km lang en van 100 tot 300 meter hoog. Foto: Joyce van Belkom
Natuurkastelen
Kazachstan is immens, vijf keer Frankrijk om precies te zijn. Tweehonderd kilometer noemen ze hier een steenworp. Binnen die straal kun je vanuit Almaty petrogliefen, bergmeren en watervallen bezoeken en curieuze saiga-antilopen spotten. Maar beste uitstapje is een dagtrip naar de tachtig kilometer lange Charyn-canyon, een broertje van de Grand Canyon, alleen kun je hier doorheen lopen. De ‘snelweg’ er na toe, richting China, is slecht, maar er is hoop: goedkope Chinezen, als vee aangevoerd op open vrachtwagens, werken aan een nieuwe weg. Het laatste uur met de bus voert door uitgestorven woestijnlandschap en over zandwegen, waar je niet eens een jeep zou verwachten, laat staan een luxe touringcar. We worden beloond met de magnifieke Vallei van de Kastelen, vol sculpturen van rode zandsteen, gevormd door duizenden jaren erosie. Afgedaald in de kloof wandelen we vier kilometer tussen natuurkastelen van soms wel honderd meter hoog. In de vallei is het kurkdroog en verzengend heet, maar beneden wacht een kolkende rivier in een groene oase. In cosy pergola’s wordt koud bier en kebab geserveerd. De nacht doorbrengen in dit wonderlijke, bijna buitenaardse landschap kan ook, op z’n old school-Kazachs, in een yurt. Op verzoek inclusief airco, dat dan weer wel.
Oma met kleindochter op een busstation in Almaty. Foto: Joyce van Belkom
satellite stories 